Hoả hoạn là một tai nạn cực kỳ nguy hiểm và là mối lo đối với toàn xã hội. Hiện nay nhiều địa điểm công cộng, cơ sở cơ quan,… đều có trang bị bình chữa cháy nhưng chưa hẳn ai cũng đều biết cách sử dụng. Bài viết sau đây sẽ giới thiệu về các loại bình chữa cháy và cách sử dụng bình chữa cháy để bạn đọc có thể áp dụng trong những trường hợp nguy hiểm này.
Đặc điểm của các loại bình chữa cháy thông dụng hiện nay
Hiện nay, trên thị trường đang có hai loại bình chữa cháy được sử dụng rất nhiều chính là bình chữa cháy khí CO2 và bình chữa cháy có dạng bột (dạng bột thì sẽ có hai loại bột là BC và ABC).
Sau đây sẽ là những chia sẻ cực kỳ chi tiết về cấu tạo và công dụng của từng loại bình chữa cháy khác nhau để giúp bạn đọc có thể hiểu rõ thông tin về bình chữa cháy khí CO2 và bình chữa cháy có dạng bột, từ đó bạn có thể sẽ mua được đúng loại bình chữa cháy nào phù hợp với mức giá cả hợp lý nhất. Hơn nữa, bạn cũng sẽ biết rõ cách sử dụng các loại bình chữa cháy này để phát huy tối đa hiệu quả để bảo vệ cho tính mạng của bản thân và gia đình trong những trường hợp hoả hoạn khẩn cấp.
Bình chữa cháy khí CO2
Cấu tạo
Đặc điểm
Các loại bình chữa cháy dạng khí CO2 có tác dụng làm loãng đám cháy, vì vậy nên các loại bình này không thể sử dụng được ngoài trời mà chỉ dùng trong nhà.
Cụm van của bình làm bằng hợp kim đồng có cấu tạo kiểu van vặn 1 chiều (bình xuất xứ của Nga, Ba Lan…), hay kiểu van lò xo nén theo 1 chiều thường đóng, có cò bóp phía trên, cò bóp cũng sẽ đồng thời là tay xách (bình của Trung Quốc, Nhật Bản…). Tại đây sẽ có chốt hãm kẹp chì bảo đảm cho chất lượng bình.
Trong bình và ở phía dưới van là ống nhựa cứng dẫn Cacbonic lỏng ra ngoài. Ở trên các cụm van có một van an toàn, van dùng để làm việc khi áp suất trong bình tăng quá mức quy định van sẽ có thể xả khí ra ngoài đảm bảo an toàn.
Loa phun cũng được làm bằng kim loại hay nhựa cứng, cao su và đã được gắn với khớp nối bộ van qua một ống thép cứng hoặc các ống xifong mềm. Trên thân bình cũng có nhãn ghi đặc điểm của bình, cách sử dụng… Hầu hết các loại bình được sơn màu đỏ (trừ bình của Ba Lan sơn màu trắng và các bình loại CDE của Trung Quốc sơn màu đen).
Khí CO2 sẽ được nén chặt trong bình với áp suất cao sẽ chuyển sang phần thể lỏng nên khi chữa cháy chỉ vặn van hay rút các chốt bóp cò là khí CO2 sẽ phun ra dập tắt đám cháy. Cơ chế để chữa cháy (tác dụng) của CO2 là làm loãng đi nồng độ hơi chất cháy trong vùng cháy và bên cạnh đó thì nó còn có tác dụng làm lạnh do CO2 ở dạng lỏng khi đã bay hơi sẽ thu nhiệt.
Công dụng
Bình chữa cháy khí CO2 thường chuyên sử dụng để chữa cháy là các chất lỏng (xăng, dầu, cồn), chữa cháy khí (methan, gas) và đám do các thiết bị điện khi cháy.
Phân loại
Phân loại theo phần trọng lượng thì trên thị trường có loại bình chữa cháy có khí CO2 3kg, 5 kg là loại bình chữa cháy xách tay ở ngay bên trong chứa khí CO2-790C đã được nén với áp lực cao, dùng để dập tắt đi các đám cháy nhỏ mới phát sinh: Đám cháy về chất rắn, chất lỏng và hiệu quả cao đối với các đám cháy thiết bị điện, đám cháy trong phòng kín, buồng hầm. Cách sử dụng cũng như thao tác đơn giản thuận tiện, hiệu quả. Có thêm một loại lớn hơn là các bình chữa cháy xe đẩy 24kg cũng sẽ sử dụng tương tự.
Để nhận biết được các loại bình chữa cháy CO2 thì trên thân bình thường sẽ được ghi rõ CO2 hoặc MT2, MT3, MT5.
Nhược điểm
Do đặc tính CO2 là có thể gây ngạt, nên cũng không thể dùng bình để chữa cháy trong phòng kín có người ở. Ngoài ra, khí CO2 được phun ra sẽ có nhiệt độ thường rất lạnh là -73 độ C, vì vậy, người sử dụng không được phun trực tiếp vào những người khác, hoặc cầm vào loa bình, vì sẽ bị bỏng lạnh.
Bình CO2 cũng sẽ không được sử dụng để chữa các chất cháy mà trong đó có các gốc là kim loại kiềm, kiềm thổ (như nhôm, chất nổ đen…), vì sẽ có thể làm đám cháy mạnh hơn.
Khi xảy ra đám cháy, xách bình CO2 đến tiếp cận đám cháy, một tay cầm phần loa phun hướng vào gốc lửa tối thiểu là 0,5m còn phía tay kia mở khóa van bình. Khi mở van bình, do có sự chênh lệch lớn về áp suất, CO2 lỏng trong bình thoát ra phía bên ngoài qua hệ thống ống lặn và loa phun chuyển thành các dạng như tuyết thán khí, lạnh tới -790C. Khi thực hiện phun vào đám cháy CO2 có tác dụng làm loãng đi nồng độ hỗn hợp hơi khí cháy, đồng thời làm lạnh được vùng cháy dẫn tới triệt tiêu đám cháy.
Bình chữa cháy dạng bột
Cấu tạo
Đặc điểm
Các loại bình chữa cháy có dạng bột rất đa dạng, trên thị trường cũng có nhiều loại khác nhau, để chữa các vật liệu cháy có những đặc tính khác nhau, được ký hiệu lần lượt sẽ là A (chữa cháy chất rắn), B (chữa cháy chất lỏng), C (chữa cháy chất khí) và ký hiệu D hoặc E (chữa cháy điện).
Ví dụ, nếu như các bình ghi BC sẽ dập được đám cháy chất lỏng hoặc chất khí, bình ABC thì sẽ dập được ba loại cháy là chất rắn, lỏng, và khí. Riêng các loại ABCE có thể chữa cháy cả thiết bị điện. Đặc điểm nổi bật nhất của loại bình bột chính là khi dập xong đám cháy dễ bùng phát lại, do đó người dập lửa cũng phải kiểm tra kỹ.
Công dụng
Tuỳ vào công dụng từng loại, mỗi loại bình chữa cháy đều có thể dập tắt được các đám cháy chất rắn, lỏng, khí cháy, đám cháy điện và các thiết bị điện mới phát sinh.
Bột chữa cháy thì sẽ không độc, không dẫn điện, có hiệu quả cao; thao tác để sử dụng bình đơn giản, dễ kiểm tra, dùng để có thể chữa cháy những đám cháy nhỏ, mới phát sinh.
Phân loại
Bình chữa cháy có dạng bột được sản xuất theo trọng lượng, có các loại bình bao gồm 8kg, 2kg và 1kg. Các loại bình chữa cháy có dạng bột thường nhận biết bằng các ký hiệu như là MFZ, MFZL hoặc BC, ABC.
Các loại bình bột thì sẽ tuyệt đối không được dùng để phun vào các thiết bị điện tử, thiết bị công nghệ cao ví dụ như máy tính, vì bột sẽ có thành phần muối, sẽ làm hư hại thiết bị.
Lưu ý khi sử dụng
- Đối với loại xách tay: Khi nào có cháy xảy ra xách bình tới gẩn địa điểm cháy. Lắc và xóc bình từ 3-4 lần để bột tơi, giật các chốt hãm kẹp chì, chọn đầu hướng gió hướng loa phun vào phần gốc lửa. Giữ bình ở khoảng cách là 1,5 m tuỳ loại bình, bóp van bình để bột chữa cháy được phun ra, khi khí yếu thì tiến lại gần và đưa loa phun hơ qua lại để dập tắt hoàn toàn đám cháy.
- Đối với bình chữa cháy xe đẩy: Đẩy xe đến đúng chỗ có hỏa hoạn, kéo vòi rulo dẫn bột ra, hướng phần lăng phun bột vào gốc lửa. Giật phần chốt an toàn (kẹp chì), kéo van chính ở phía trên miệng bình vuông góc với mặt đất. Cầm chặt phần lăng phun chọn thuận chiều gió và bóp vào cò, bột sẽ được phun ra.
Khi mở van (tuỳ thuộc từng loại bình có cấu tạo van khoá khác nhau thì cách mở sẽ khác nhau) bột khô trong bình được phun ngay ra ngoài nhờ lực đẩy của khí nén (nén trực tiếp với bột hoặc ở trong chai riêng) qua hệ thống ống dẫn. Khi đã phun vào đám cháy bột có tác dụng kìm hãm phản ứng cháy cũng như cách ly chất cháy với ôxy không khí, mặt khác sẽ giúp ngăn cản hơi khí cháy tiến vào vùng cháy cũng sẽ dẫn đến đám cháy bị dập tắt.
Bọt Foam chữa cháy
Bọt Foam chữa cháy kiểu thông dụng có hai loại : Foam chữa cháy AFFF và ARC
- Foam ARC (alcohol-resistant concentrate) chính là chất bọt mà sẽ tạo ra một màn nhầy ở trên mặt phẳng của loại nhiên liệu không hòa tan.
- Foam AFFF( water- based) là một chất bọt mà sẽ tạo ra một màn sương được phủ ngay ở trên mặt phẳng của nhiên liệu có hydrocarbon.
Bọt Foam dùng để chữa cháy được tạo bởi 3 thành phần chính đó sẽ là: nước, bọt cô đặc cũng như không khí, nước sẽ được trộn với bọt cô đặc, tạo thành một loại dung dịch foam. Bọt foam cũng có đặc tính là có tính bền, chứa đầy các loại không khí, có tỷ trọng nhỏ hơn dầu, xăng, hoặc nước.
Dung dịch Foam này sẽ lại được trộn với không khí (hút không khí) để có thể tạo ra một loại bọt chữa cháy có đủ tính năng, sẵn sàng hỗ trợ phun lên bề mặt vật gây cháy và dập tắt cháy. Bọt Foam dùng để chữa cháy được ứng rộng rãi nhất ở trong hệ thống chữa cháy bằng bọt Foam dành cho các nhà kho xăng cây dầu lớn. Hoặc các công ty có nguy cơ cháy cực kỳ cao nên thường dùng hệ thống bọt Foam chữa cháy này. Hiện nay thì sẽ có 4 loại bình bọt Foam chữa cháy dạng nhỏ: các loại bình bọt foam mini 500ml, 1000ml, 9L và 35L.
Hướng dẫn sử dụng các loại bình chữa cháy thông dụng
Cách sử dụng bình chữa cháy dạng bột
Bình chữa cháy dạng bột là bình chữa cháy bên trong chứa khí N2 làm lực đẩy để nhanh chóng phun bột dập tắt đám cháy. Tuỳ theo mỗi loại bình chữa cháy thì sẽ có thể dập tắt được các đám cháy chất rắn, lỏng, khí đang cháy, đám cháy điện cũng như thiết bị điện mới phát sinh. Bột chữa cháy thường không độc, không dẫn điện, có hiệu quả cao; thao tác để sử dụng bình đơn giản, dễ kiểm tra, dùng để có thể chữa cháy những đám cháy nhỏ, mới phát sinh.
Đối với loại xách tay thì nếu như có cháy xảy ra, người dùng cần xách bình tới gần địa điểm cháy. Lắc xóc kỹ bình từ 3-4 lần để bột tơi, giật các chốt hãm kẹp chì, chọn đầu hướng gió hướng phần loa phun vào gốc lửa. Giữ bình ở khoảng cách là 1,5m tuỳ loại bình, bóp van bình để bột chữa cháy phun ra, khi khí yếu thì nên tiến lại gần và đưa loa phun qua lại để có thể dập tắt hoàn toàn đám cháy.
Đối với bình xe đẩy thì người dùng sẽ phải đẩy xe đến chỗ có hỏa hoạn, kéo các vòi rulo dẫn bột ra, hướng lăng phun bột vào gốc lửa. Người dùng cũng cần giật chốt an toàn (kẹp chì), kéo phần van chính trên miệng bình vuông góc với mặt đất. Sau đó, người dùng nên cầm chặt lăng phun chọn thuận chiều gió và sau đó thì bóp cò, bột sẽ được phun ra.
Khi đã mở van (tuỳ từng loại bình thì sẽ có cấu tạo van khoá khác nhau thì cách mở khác nhau), bột khô ở trong bình được phun ngay ra ngoài nhờ lực đẩy của khí nén (nén lại trực tiếp với bột hoặc trong chai riêng) qua hệ thống ống dẫn. Khi đã phun vào đám cháy bột có tác dụng kìm hãm các phản ứng cháy và cách ly chất cháy với ôxy không khí, mặt khác thì sẽ ngăn cản hơi khí cháy tiến vào vùng cháy dẫn đến đám cháy bị dập tắt.
Người dùng cần lưu ý những điều sau khi sử dụng bình chữa cháy dạng bột
- Đọc hướng dẫn, nắm kỹ các tính năng tác dụng của từng loại bình để bố trí bình cho phù hợp.
- Khi phun phải đứng ở đầu phía hướng gió (cháy ngoài); đứng gần cửa ra vào (cháy trong). Khi đã phun phải tắt hẳn mới ngừng phun.
- Khi dập tắt các đám cháy chất lỏng phải phun chất chữa cháy bao phủ lên phần bề mặt cháy, tránh phun xục trực tiếp xuống chất lỏng để đề phòng chúng bắn ra ngoài, cháy to hơn.
- Khi phun tuỳ thuộc vào riêng từng đám cháy và lượng khí đẩy còn lại trong bình mà sẽ chọn vị trí, khoảng cách để đứng phun cho phù hợp.
- Bình chữa cháy nào đã qua sử dụng cần để riêng tránh nhầm lẫn.
- Khi phun thì phải giữ bình ở tư thế thẳng đứng
Hướng dẫn cách sử dụng bình chữa cháy khí CO2
Khi có đám cháy xảy ra, bạn nên bình tĩnh là điều quan trọng số một. Sau đó bạn cần phải xem xét phỏng đoán nhanh và xử lý tình huống kịp thời.
Nếu chữa cháy bằng bình khí CO2 thì bạn sẽ cần xách bình CO2 tiếp cận đám cháy, một tay sẽ cầm loa phun hướng vào gốc lửa tối thiểu là khoảng 0,5m còn tay kia mở van bình hoặc là bóp cò (Tùy theo từng loại bình). Khí CO2 ở nhiệt độ là –79 độ C dưới dạng tuyết lạnh khi qua loa phun ra sẽ có tác dụng hạ thấp nhiệt độ của đám cháy
Sau đó khí CO2 đã bao phủ lên toàn bộ bề mặt của đám cháy làm giảm đi nồng độ của ôxy khuyếch tán vào vùng cháy, khi hàm lượng oxy xuống nhỏ hơn 140/0 thì đám cháy sẽ tắt ngay.
Khi vận hành bình chữa cháy khí CO2 để dập lửa thì bạn nên:
- Đọc các hướng dẫn, nắm kỹ các tính năng tác dụng của từng loại bình để có thể bố trí dập các đám cháy cho phù hợp.
- Khi phun bạn sẽ phải đứng ở đầu hướng gió (cháy ngoài); đứng gần cửa ra vào (cháy trong).
- Khi phun thì tuỳ thuộc vào từng đám cháy và lượng khí đẩy còn lại ở trong bình mà chọn vị trí, khoảng cách đứng phun ra cho phù hợp.
- Khi dập đi các đám cháy chất lỏng phải phun bao phủ lên bề mặt cháy, tránh việc phun xục trực tiếp xuống chất lỏng đề phòng chúng bị bắn ra ngoài, cháy to hơn.
- Khi phun thì cần giữ bình ở tư thế thẳng đứng.
- Khi phun sẽ phải đợi tắt hẳn mới ngừng phun.
- Bình chữa cháy đã qua sử dụng thì cần để riêng tránh nhầm lẫn.
- Không nên sử dụng các bình để dập các đám cháy ngoài trời. Nếu dùng, khi phun thì phải chọn đầu hướng gió.
- Đề phòng bị bỏng lạnh. Chỉ được cầm vào các phần nhựa, cao su trên vòi và loa phun.
- Trước khi bạn phun ở phòng kín, phải báo cho mọi người ra hết khỏi căn phòng, phải dự trù lối thoát ra sau khi phun.
- Không sử dụng bình chữa cháy khí CO2 để chữa các đám cháy có kim loại kiềm, kiềm thổ, các loại phân đạm, than cốc. Vì khi bạn phun khí CO2 vào đám cháy sẽ tạo ra phản ứng hoá học, trong các phản ứng đó sẽ tạo ra khí CO là một loại khí vừa độc hại vừa có nguy hiểm cháy nổ dễ làm cho đám cháy phát triển phức tạp thêm.
- Không nên dùng các bình khí CO2 chữa cho các đám cháy ở nơi trống trải, có gió mạnh vì hiệu quả thấp.
- Khi phun thi tay cần phải cầm vào phần gỗ hoặc phần nhựa của loa phun, tránh việc cầm vào phần kim loại và nhất là không để khí CO2 phun vào người sẽ gây bỏng lạnh.
- Khi phun chữa cháy thì các thiết bị có điện cao thế phải có tranh bị cách điện như là các ủng, găng tay cao su; chữa cháy trong phòng kín thì phải có biện pháp bảo đảm an toàn cho người.
- Thường xuyên kiểm tra, bảo dưỡng, cũng như thay thế nếu thấy hỏng hóc các bộ phận của chiếc bình: Loa phun, vòi phun, van khoá. Sửa chữa, thay thế hết những bình bị rò khí.
- Đặt bình ở nơi râm mát, dễ tìm thấy, dễ lấy, thuận tiện khi sử dụng. Không nên chọn để bình ở nơi có nhiệt độ cao quá 55 độ C dễ gây hiện tượng tăng áp suất có thể dẫn đến nổ bình nếu van an toàn không hoạt động.
- Phương pháp kiểm tra xem lượng CO2 còn trong bình: Phổ biến là phương pháp cân, nếu như thấy lượng CO2 giảm đi so với lượng CO2 ban đầu là bình bị rò khí.
Bình chữa cháy CO2 thường sẽ thích hợp cho các đám cháy buồng, phòng, hầm, nơi nào kín khuất gió, không hiệu quả với đám cháy ở ngoài hay nơi thoáng gió vì CO2 khuyếch tán nhanh trong không khí.
Bình chữa cháy bằng Dioxit cacbon thường sẽ được ứng dụng để dập các đám cháy thiết bị điện tử, đồ vật quý hoặc các loại thực phẩm vì khi phun không lưu lại chất chữa cháy (CO2) ở ngay trên vật cháy nên không làm hư hỏng thêm đồ vật.
Hoả hoạn là một tai nạn cực kỳ nguy hiểm và là mối lo đối với toàn xã hội. Hi vọng thông qua bài viết, bạn đọc đã nắm rõ về các loại bình chữa cháy và cách sử dụng bình chữa cháy để có thể áp dụng trong những trường hợp nguy hiểm này.
